HỘI CHỨNG THẦN KINH TÂM THẦN CẤP TÍNH Ở TRẺ EM (PANS)
PANS (Pediatric Acute-Onset Neuropsychiatric
Syndrome) là hội chứng thần kinh cấp tính ở trẻ em. Theo báo cáo lâm sàng mới của AAP, các bác sĩ
lâm sàng chăm sóc trẻ em có các triệu chứng hành vi và thần kinh tâm thần đột
ngột và nghiêm trọng cần có cách tiếp cận thận trọng, có chủ đích và hợp tác
với cha mẹ và bác sĩ chuyên khoa.
Do cơ sở bằng chứng hạn chế, nên có thể khó
xác định liệu các triệu chứng như vậy có tương thích với chẩn đoán hội chứng
thần kinh tâm thần cấp tính ở trẻ em (PANS) hay không.
AAP tin rằng PANS là một chẩn đoán hợp lệ và
đang cung cấp hướng dẫn về chẩn đoán và điều trị trong báo cáo mới. AAP cũng
kêu gọi nghiên cứu mạnh mẽ để cải thiện việc chăm sóc tình trạng này.
“PANS
có thể là một chẩn đoán đầy thách thức và đáng sợ”, Chủ tịch AAP Benjamin D.
Hoffman, MD, FAAP, cho biết. “Điều quan trọng là các bác sĩ nhi khoa phải hợp
tác với các gia đình khi họ tiếp cận chẩn đoán và kê đơn điều trị dựa trên bằng
chứng cùng với các chuyên gia và nhóm đa ngành”.
PANS được mô tả lần đầu tiên vào năm 2012,
nhưng vẫn còn nhiều khoảng trống lớn về kiến thức về tình trạng này, bao gồm
nguyên nhân và các biện pháp điều trị tốt nhất. AAP đã thành lập một nhóm chuyên
gia để tạo hướng dẫn cho các bác sĩ lâm sàng và ủy quyền đánh giá bằng chứng
bên ngoài. Hội đồng quản trị AAP là tác giả của báo cáo lâm sàng.
Trẻ em mắc PANS có biểu hiện rối loạn ám ảnh
cưỡng chế (OCD) đột ngột và dữ dội hoặc hạn chế nghiêm trọng lượng thức ăn nạp
vào. Ngoài ra, trẻ có các triệu chứng thần kinh tâm thần đột ngột ở ít nhất hai
trong các loại sau:
- Sự lo lắng;
- Không ổn định về mặt cảm xúc và/hoặc trầm cảm
- Káu kỉnh, hung hăng và/hoặc hành vi chống đối nghiêm
trọng
- Thoái triển
- Sự suy giảm trong kết quả học tập
- Bất thường về cảm giác hoặc vận động
- Dấu hiệu và triệu chứng cơ thể.
Trong một số trường hợp, PANS xảy ra sau nhiễm
trùng. Các vấn đề về tự miễn dịch, chấn thương tâm lý và khuynh hướng di truyền
cũng có thể gây ra PANS. Các rối loạn thần kinh tự miễn ở trẻ em được cho là có
liên quan đến nhiễm trùng liên cầu khuẩn (PANDAS) là một phân nhóm của PANS.
Các bác sĩ lâm sàng chăm sóc bệnh nhân có thể
mắc PANS nên sử dụng phương pháp tiếp cận lấy gia đình làm trung tâm tại một cơ
sở y tế với sự chăm sóc được cung cấp bởi một nhóm đa chuyên khoa. AAP khuyến
cáo nên tiến hành kiểm tra tiền sử bệnh nhân và gia đình, khám sức khỏe và tâm
thần kỹ lưỡng đối với những bệnh nhân này nhưng chỉ tiến hành xét nghiệm và
chụp chiếu khi nghi ngờ các tình trạng như viêm não tự miễn. PANS không có các
dấu ấn sinh học đặc hiệu cho bệnh.
Theo báo cáo, trẻ em mắc chứng OCD hoặc tics
không cần phải làm xét nghiệm PANS trừ khi triệu chứng khởi phát cực kỳ đột
ngột. Các bác sĩ lâm sàng cũng nên loại trừ các tình trạng có thể khác như
chứng múa giật Sydenham và hội chứng Tourette. Nếu nghi ngờ viêm não tự miễn,
một số xét nghiệm được khuyến nghị, bao gồm EEG, MRI não, chọc dịch não tủy,
xét nghiệm máu, đánh giá nhận thức thần kinh và bảng xét nghiệm tự miễn.
Báo cáo này sẽ xem xét các xét nghiệm bổ sung
có thể cần thiết tùy thuộc vào quá trình kiểm tra ban đầu cũng như các xét
nghiệm không được khuyến nghị.
Việc điều trị PANS tập trung vào việc kiểm
soát các triệu chứng của trẻ và được chia thành ba loại.
- Can thiệp về mặt tâm thần và hành vi đối với OCD, các
loại lo âu khác, tics hoặc rối loạn ăn uống tránh né/hạn chế. OCD và lo âu
thường được điều trị tốt nhất bằng liệu pháp hành vi nhận thức và thuốc ức
chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc.
- Điều trị kháng sinh cho bệnh liên cầu khuẩn nhóm A Trẻ
bị viêm họng và có kết quả nuôi cấy dương tính nên được điều trị bằng
kháng sinh trong 10 ngày.
- Liệu pháp tích cực cho các vấn đề viêm thần kinh tiềm
ẩn và tự miễn dịch. Liệu pháp miễn dịch xâm lấn thường không được khuyến
khích do thiếu bằng chứng và khả năng gây ra tác dụng phụ. Liệu pháp điều
hòa miễn dịch chỉ nên được sử dụng trong những trường hợp hiếm hoi sau khi
tham khảo ý kiến của nhóm đa chuyên khoa.
Báo cáo liệt kê các phương pháp điều trị bổ
sung mà cha mẹ có thể hỏi nhưng không được khuyến nghị. Các bác sĩ lâm sàng nên
trao đổi rõ ràng với gia đình về giới hạn của chẩn đoán và các lựa chọn điều
trị PANS. AAP sẽ hỗ trợ các thử nghiệm có đối chứng, ngẫu nhiên, được thiết kế
tốt để hiểu rõ hơn về tình trạng bệnh.
Báo cáo cho biết: "AAP mong muốn được hợp
tác và tham gia với nhiều đối tác khác nhau để giải quyết những thách thức làm
phức tạp lĩnh vực này" và "để đạt được mục tiêu về bằng chứng mạnh mẽ
và khách quan cũng như quyền tiếp cận dịch vụ chăm sóc công bằng nhằm đảm bảo
sức khỏe và hạnh phúc cho tất cả trẻ em".
Tài liệu tham khảo
The
report Pediatric Acute-Onset Neuropsychiatric
Syndrome (PANS) is available at
https://doi.org/10.1542/peds.2024-070334 and will be published in the March
issue of Pediatrics.
Người viết: Đặng Thị Thanh Thương