VIÊM DÂY THẦN KINH THỊ GIÁC

Viêm dây thần kinh thị giác là tình trạng viêm làm tổn thương dây thần kinh thị giác. Đau nhức và mất thị lực tạm thời ở một mắt là triệu chứng phổ biến của bệnh lý này.

1. Viêm dây thần kinh thị giác là gì?

Dây thần kinh thị giác là một trong 12 đôi dây thần kinh sọ, có chức năng dẫn truyền các tín hiệu hình ảnh từ võng mạc (mắt) về thùy chẩm ở não để phân tích. Từng dây đảm nhận nhiệm vụ cho từng mắt, trên một thị trường riêng biệt. Hai dây thần kinh thị giác có đường đi đối xứng nhau về hai bên bán cầu não.

Viêm dây thần kinh thị giác có liên quan đến bệnh đa xơ cứng (một căn bệnh gây viêm và tổn thương trên nhiều dây thần kinh trong não và tủy sống). Các dấu hiệu và triệu chứng của viêm dây thần kinh thị giác có thể là dấu hiệu đầu tiên của bệnh lý này hoặc bị mắc phải sau đó trong quá trình diễn tiến của bệnh đa xơ cứng. Bên cạnh đó, viêm dây thần kinh thị giác cũng có thể là hậu quả của các bệnh nhiễm trùng hoặc bệnh miễn dịch khác, như Lupus ban đỏ hệ thống.

Hầu hết những người mắc phải một đợt viêm thần kinh thị giác cuối cùng đều phục hồi thị lực gần như hoàn toàn. Điều trị bằng thuốc steroid được quan sát thấy có thể giúp tăng tốc độ phục hồi thị lực sau chứng bệnh này.

2. Triệu chứng của viêm dây thần kinh thị giác

Viêm thần kinh thị giác thường chỉ gây ảnh hưởng đến một bên mắt độc lập. Nếu người bệnh có vấn đề cả hai bên mắt, trước tiên cần nghĩ đến bệnh lý khác thay vì viêm thần kinh thị giác. Các triệu chứng của viêm dây thần kinh thị giác bao gồm:

Đau nhức: Hầu hết những người bị viêm thần kinh thị giác đều gặp tình trạng đau mắt với mức độ từ trung bình cho đến nặng. Cơn đau sẽ tăng lên khi cử động mắt. Đôi khi, cơn đau chỉ là cảm giác mơ hồ âm ỉ phía sau mắt;

Mất thị lực ở một mắt: Hầu hết bệnh nhân đi khám là do giảm thị lực tạm thời với mức độ không giống nhau. Thị lực chỉ giảm rõ rệt khi bệnh vào giai đoạn tiến triển, tức là sau nhiều giờ hoặc nhiều ngày. Khi tổn thương viêm được khu trú, thị lực sẽ cải thiện dần dần trong vài tuần đến vài tháng. Tuy nhiên, một số ít trường hợp bị giảm thị lực nặng đến mất thị lực vĩnh viễn;

Mất thị trường thị giác: Khác với thị lực, thị trường là vùng không gian mà mỗi bên mắt quan sát được. Trong viêm dây thần kinh thị giác, thị trường của một mắt bị thu hẹp một phần hay có thể mất hẳn một bên;

Mất thị lực màu: Khả năng nhận biết màu sắc là tùy thuộc vào độ nhạy của các tế bào thần kinh trên võng mạc. Và võng mạc của mắt cũng là một phần của dây thần kinh thị giác. Chính vì thế, phản ứng viêm trên dây thần kinh thị giác cũng sẽ ảnh hưởng đến nhận thức màu sắc. Người bệnh nhận thấy màu sắc xuất hiện kém sinh động hơn bình thường hoặc không phân biệt được các màu với nhau;

Ánh sáng nhấp nháy: Một số ít bệnh nhân được phát hiện ra viêm thần kinh thị giác khi đi khám do bỗng nhiên nhìn thấy các đốm sáng nhấp nháy như ánh đèn. Mức độ xuất hiện các hình ảnh này tăng dần lên hoặc khi người bệnh chuyển động nhãn cầu.

Tình trạng viêm dây thần kinh thị giác nếu để lâu có thể diễn tiến ngày càng nghiêm trọng. Một số trường hợp có thể dẫn đến mất thị lực vĩnh viễn. Chính vì thế, hãy đi khám bác sĩ càng sớm càng tốt khi thấy đột nhiên đau mắt hoặc thay đổi tầm nhìn như các đặc điểm mô tả nêu trên.

Ngoài ra, các triệu chứng của viêm dây thần kinh thị giác có thể còn đi kèm với các tổn thương trên thần kinh khác, gây tê hoặc yếu ở một hoặc nhiều chi, thậm chí cả rối loạn tri giác. Lúc này, có thể bệnh đã diễn tiến nặng nề.

3. Nguyên nhân gây viêm dây thần kinh thị giác

Nguyên nhân chính xác của viêm dây thần kinh thị giác cho đến nay vẫn chưa được xác định rõ ràng. Một số giả thiết cho rằng tình trạng này là hệ quả khi hệ thống miễn dịch tấn công nhầm mục tiêu vào chất bao phủ dây thần kinh thị giác, gọi là myelin, dẫn đến viêm và tổn thương myelin.

Chức năng sinh lý của các myelin là giúp dòng xung điện di chuyển nhanh chóng từ nơi tiếp nhận kích thích là mắt đến não, là vị trí chuyển đổi thành thông tin thị giác. Theo đó, quá trình viêm thần kinh thị giác làm tổn thương myelin, trì hoãn dẫn truyền tín hiệu, ảnh hưởng đến thị lực.

Các bệnh lý sau đây đã được chứng minh là có mối liên quan đến viêm dây thần kinh thị giác:

3.1. Bệnh đa xơ cứng (bệnh xơ cứng rải rác)

Bệnh đa xơ cứng là một bệnh trong đó hệ thống tự miễn sẽ tấn công vào vỏ myelin bao phủ các sợi thần kinh trong não và tủy sống. Ở những người bị viêm dây thần kinh thị giác, nguy cơ tiến triển đến bệnh đa xơ cứng sau một đợt tổn thương cấp tính là khoảng 50% trong suốt cuộc đời.

Nguy cơ phát triển đến bệnh đa xơ cứng sau viêm dây thần kinh thị giác có khả năng được dự báo bằng cách chụp cộng hưởng từ (MRI) sọ não. Càng nhiều tổn thương trên não được ghi nhận trên MRI, biểu hiện bệnh sẽ càng nặng nề.

3.2. Nhiễm trùng

Nhiễm vi khuẩn, bao gồm bệnh Lyme, sốt mèo cào và giang mai; hoặc vi rút, như sởi, quai bị và mụn rộp, đều có thể dẫn đến biến chứng là viêm thần kinh thị giác.

3.3. Những bệnh lý khác

Các bệnh như sarcoidosis và lupus có thể gây viêm thần kinh thị giác tái phát nhiều lần.

3.4. Thuốc

Một số loại thuốc có thể thúc đẩy tiến trình vào viêm dây thần kinh thị giác, như quinine và một số loại kháng sinh.

4. Các yếu tố nguy cơ gây viêm thần kinh thị giác

Tuổi tác: Viêm thần kinh thị giác thường xảy ra trên người lớn từ 20 đến 40 tuổi;

Giới tính: Phụ nữ được quan sát thấy là có tần suất mắc phải viêm thần kinh thị giác cao hơn nam giới;

Chủng tộc: Ở Hoa Kỳ, viêm dây thần kinh thị giác được quan sát thấy xảy ra phổ biến hơn ở người da trắng so với người da đen;

Di truyền: Một số đột biến gen có thể làm tăng nhạy cảm với các tác nhân thúc đẩy gây viêm thần kinh thị giác hoặc bệnh đa xơ cứng.

5. Các biến chứng của viêm dây thần kinh thị giác

Các biến chứng có thể gặp phải từ viêm dây thần kinh thị giác gồm có:

Tổn thương thần kinh thị giác: Hầu hết các bệnh nhân đều có tổn thương tối thiểu trên dây thần kinh thị giác sẽ tồn tại vĩnh viễn sau một đợt viêm cấp tính. Nếu mức độ tổn thương lớn có thể gây ra các triệu chứng đáng kể trên lâm sàng;

Giảm thị lực: Đa số các bệnh nhân đều có thể lấy lại thị lực bình thường hoặc gần như bình thường trong vòng vài tháng sau đợt viêm cấp tính. Tuy nhiên, triệu chứng nhầm lẫn màu sắc đôi khi vẫn còn kéo dài. Không ít người bị mất thị lực vĩnh viễn dù tình trạng viêm dây thần kinh thị giác đã thuyên giảm nhiều;

Tác dụng phụ của thuốc điều trị: Steroid là loại thuốc thường được sử dụng trong điều trị viêm thần kinh thị giác với mục tiêu ức chế hệ thống miễn dịch. Chính cơ chế này lại tạo nên điều kiện thuận lợi là khiến cơ thể bạn dễ bị nhiễm trùng hơn. Ngoài ra, các tác dụng phụ khác của steroid bao gồm tăng cân, loãng xương, viêm loét dạ dày, chảy máu đường tiêu hóa, rối loạn dung nạp đường, thay đổi tâm trạng và thậm chí là gây nghiện.

Nhìn chung, viêm thần kinh thị giác tương đối ít gặp trong đời sống cộng đồng, tổn thương thường khu trú và có khả năng hồi phục cao; tuy vậy, đôi khi vẫn để lại di chứng nặng nề. Vì triệu chứng của bệnh lý này khá điển hình, do vậy cần tích cực thăm khám sớm ngay khi có dấu hiệu nghi ngờ viêm dây thần kinh thị giác để điều trị kịp thời.

Tài liệu tham khảo:

1.       MSD MANUAL professional version://www.msdmanuals.com/professional/eye-disorders/optic-nerve-disorders

2.       Viêm dây thần kinh thị giác. Nguyên nhân, triệu chững và biễn chứng: https://www.vinmec.com/vi/tin-tuc/thong-tin-suc-khoe/viem-day-kinh-thi-giac-nguyen-nhan-trieu-chung-bien-chung/

Giảng viên: Nguyễn Thị Lê