CẬP NHẬT MỚI VỀ VIÊM GAN D (HDV)

        Viêm gan siêu vi – loại A, B, C, D và E – là nguyên nhân chính gây nhiễm trùng gan cấp tính. Trong số này, chỉ có viêm gan B, C và D có thể dẫn đến nhiễm trùng mãn tính, làm tăng đáng kể nguy cơ xơ gan, suy gan hoặc ung thư gan. Tuy nhiên, hầu hết người bị viêm gan không biết mình bị nhiễm. Viêm gan siêu vi loại B, C và D ảnh hưởng đến hơn 300 triệu người trên toàn cầu và gây ra hơn 1,3 triệu ca tử vong mỗi năm, chủ yếu do xơ gan và ung thư gan.

       Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) gần đây đã phân loại viêm gan D là tác nhân gây ung thư ở người , tương tự như viêm gan B và C. Viêm gan D, chỉ ảnh hưởng đến những người bị nhiễm viêm gan B, có liên quan đến nguy cơ ung thư gan cao gấp hai đến sáu lần so với viêm gan B đơn thuần. Việc phân loại lại này đánh dấu một bước tiến quan trọng trong nỗ lực toàn cầu nhằm nâng cao nhận thức, cải thiện sàng lọc và mở rộng khả năng tiếp cận các phương pháp điều trị mới cho viêm gan D

       HDV là một “virus vệ tinh” vì chỉ nhân lên khi có HBV đồng nhiễm. HDV có thể gây co-infection (nhiễm đồng thời với HBV) hoặc super-infection (nhiễm HDV trên bệnh nhân đã mạn tính HBV), trong đó super-infection thường dẫn tới bệnh nặng hơn, tiến triển nhanh tới xơ gan và ung thư biểu mô tế bào gan (HCC)

      WHO trong tài liệu hướng dẫn 2024 về phòng, chẩn đoán và điều trị viêm gan B đã mở rộng phạm vi khuyến nghị liên quan đến xét nghiệm HDV: Khuyến nghị xét nghiệm HDV cho những người dương tính HBsAg, đặc biệt ở các khu vực có lưu hành HDV cao hoặc ở bệnh nhân có men gan tăng hoặc tiến triển xơ gan bất thường.

     Những người có HDV-RNA dương có nguy cơ nhanh tiến triển tới xơ gan và HCC hơn so với chỉ HBV; vì vậy cần theo dõi chặt chẽ (khám chuyên khoa gan, đánh giá xơ hóa bằng kỹ thuật không xâm lấn, siêu âm định kỳ để sàng lọc HCC). Điều trị nền HBV (nucleos(t)ide analogues) vẫn cần được tiếp tục để kiểm soát HBV; điều trị HDV thường kết hợp hoặc bổ trợ theo từng tình huống lâm sàng.

     Tiêm chủng HBV là biện pháp phòng ngừa HDV hiệu quả nhất vì HDV không thể lây ở người không có HBV. Do đó chương trình mở rộng tiêm chủng HBV vẫn là then chốt. WHO đang kêu gọi các quốc gia tăng cường sàng lọc HDV trong nhóm HBsAg dương, chuẩn hoá báo cáo và làm cho xét nghiệm/thuốc có thể tiếp cận hơn ở các nước thu nhập thấp – trung bình.

     Tuy nhiên, vẫn còn những khoảng cách quan trọng trong phạm vi dịch vụ và kết quả, như đã nêu trong Báo cáo Viêm gan Toàn cầu năm 2024 : phạm vi xét nghiệm và điều trị vẫn còn ở mức cực kỳ thấp; chỉ có 13% số người mắc viêm gan B và 36% số người mắc viêm gan C được chẩn đoán vào năm 2022; tỷ lệ điều trị thậm chí còn thấp hơn – 3% đối với viêm gan B và 20% đối với viêm gan C – thấp hơn nhiều so với mục tiêu năm 2025 là 60% được chẩn đoán và 50% được điều trị;

     Điều trị bằng thuốc uống có thể chữa khỏi viêm gan C trong vòng 2 đến 3 tháng và ức chế hiệu quả viêm gan B bằng liệu pháp điều trị suốt đời. Các lựa chọn điều trị viêm gan D đang được phát triển. Tuy nhiên, lợi ích toàn diện của việc giảm xơ gan và tử vong do ung thư chỉ có thể đạt được thông qua hành động khẩn cấp nhằm mở rộng quy mô và tích hợp các dịch vụ viêm gan - bao gồm tiêm chủng, xét nghiệm, giảm thiểu tác hại và điều trị - vào hệ thống y tế quốc gia.

TLTK: 1. WHO (2025). Urges action on hepatitis, announcing hepatitis D as carcinogenic. 2. WHO (2025). Hepatitis D. 3. WHO (2024) Guidelines for the prevention, diagnosis, care and treatment for people with chronic hepatitis B infection

                                     Người viết: Nguyễn Thị Hồng Hạnh