BỘ MÁY TIÊU HÓA

Trên hành tinh này, mỗi người trung bình tiêu thụ từ 1 đến 2,7kg thức ăn mỗi ngày, nghĩa là mỗi chúng ta ăn hơn 365 kg thức ăn mỗi năm và hơn 28.800 kg trong cả cuộc đời. Tất cả đồ ăn đó đều đi vào hệ tiêu hóa.

Được cấu tạo từ 10 cơ quan, có thể dài tới 9 mét và chứa hơn 20 loại tế bào chuyển hóa, đây là một trong những hệ thống đa dạng và phức tạp nhất trong cơ thể con người. Các bộ phận phối hợp với nhau để hoàn thành nhiệm vụ lớn: biến đổi thành phần thô trong thức ăn thành các chất dinh dưỡng và năng lượng để nuôi sống cơ thể.

Nếu đi dọc chiều dài của phần thân trên, hệ tiêu hóa gồm 4 phần chính. Đầu tiên, đường tiêu hóa, là một ống xoắn, vận chuyển thức ăn và có diện tích bề mặt khoảng 30 - 40 m2, đủ để che phủ một nửa sân cầu lông. Thứ hai là tuyến tụy, túi mật, và gan, bộ ba cơ quan này biến đổi thức ăn bằng các chất dịch đặc biệt. Thứ ba là các enzyme, hormone, dây thần kinh và máu, làm việc cùng nhau để tiêu hóa thức ăn, điều chỉnh quá trình tiêu hóa, và vận chuyển sản phẩm cuối cùng. Cuối cùng là mạc treo, gồm số lượng lớn các mô hỗ trợ và định chỗ cho tất cả cơ quan tiêu hóa trong ổ bụng, giúp chúng thực hiện nhiệm vụ.

Quá trình tiêu hóa bắt đầu trước cả khi lưỡi chạm vào đồ ăn. Khi nhận biết được một món ăn ngon, các tuyến trong miệng sẽ bắt đầu tiết nước bọt. Chúng ta sản sinh được khoảng 1,5 lít nước bọt hàng ngày. Khi đồ ăn đã ở trong miệng, hoạt động nhai kết hợp với nước bọt biến thức ăn thành khối ẩm ướt gọi là viên nén. Các enzyme trong nước bọt phân giải tinh bột. Sau đó, thức ăn được chuyển tới đầu một ống dài 25cm gọi là thực quản, rồi đi xuống đến dạ dày. Các dây thần kinh xung quanh mô thực quản nhận tín hiệu của viên nén và kích hoạt các nhu động, chuỗi co thắt của nhiều cơ. Điều này giúp đẩy thức ăn vào dạ dày, nơi nó được các cơ của thành dạ dày co bóp biến viên nén thành mẫu nhỏ. Hormone do các tế bào ở lớp lót tiết ra, kích hoạt giải phóng axit và dịch chưa nhiều enzyme từ thành dạ dày để hòa tan thức ăn và phân giải protein. Những hormone này cũng báo cho tuyến tụy, gan và túi mật để sản xuất dịch tiêu hóa và chuyển mật, một chất lỏng màu xanh vàng để phân giải chất béo, chuẩn bị cho bước tiếp theo.

Sau ba giờ ở trong dạ dày, viên nén giờ đã trở thành một chất lỏng sủi bọt, gọi là dịch dưỡng, sẵn sàng chuyển tới ruột non. Gan nhận mật từ túi mật và tiết mật vào phần đầu tiên của ruột non, gọi là tá tràng. Tại đây, mật phân giải chất béo nổi trên bề mặt của hỗn hợp dịch dưỡng để chúng có thể được dịch tụy và dịch ruột thấm vào trước đó tiêu hóa dễ dàng. Những dịch này chứa nhiều enzym phân giải phân tử chất béo thành axit béo và glycerol để cơ thể có thể dễ dàng hấp thụ. Những enzyme này cũng có tác dụng phân giải protein thành amino axit và carbohydrate thành glucozơ. Quá trình này xảy ra ở vùng dưới của ruột non, hỗng tràng và hồi tràng, nơi được bao phủ bởi hàng triệu nhung mao ruột. Nó tạo ra diện tích bề mặt khổng lồ để hấp thụ tối đa các phân tử và đưa chúng đến máu. Máu đón nhận phân tử này ở cuối hành trình để cung cấp cho các mô và cơ quan. Nhưng vẫn chưa hết, những chất xơ và nước còn thừa và tế bào chết thải ra trong quá trình tiêu hóa đi xuống ruột già, hay còn gọi là đại tràng. Cơ thể sẽ đào thải hầu hết chất dịch còn sót lại qua thành ruột. Những gì còn lại là một khối mềm được gọi là phân. Đại tràng ép sản phẩm này vào túi gọi là trực tràng. Dây thần kinh ở đây nhận biết được nó đang phình to ra và báo với cơ thể khi nào thì nên loại bỏ chất thải. Sản phẩm phụ của quá trình tiêu hóa thoát ra qua hậu môn và hành trình dài của thức ăn, thường kéo dài từ 30 đến 40 giờ cuối cùng đã hoàn tất.

Nguồn: https://www.niddk.nih.gov/health-information/digestive-diseases/digestive-system-how-it-works

Người viết: Giảng viên_Nguyễn Thị Bích Trâm