Đột quỵ là một tình trạng khẩn cấp cần được cấp cứu đúng cách và kịp thời, nhằm hạn chế các biến chứng nguy hiểm cho người bệnh. Trong bài viết sau đây, Thạc sĩ, Bác sĩ chuyên khoa 1 Nguyễn Hữu Tín sẽ chia sẻ cho bạn đọc những kiến thức cần thiết và cách sơ cứu đột quỵ tại nhà hiệu quả, dựa trên kinh nghiệm chuyên môn của bác sĩ và các bằng chứng y khoa chuẩn quốc tế.
Đột quỵ – “sát thủ thầm lặng”

Đột quỵ là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn tật trên toàn thế giới. Mỗi năm, có hơn 15 triệu ca đột quỵ xảy ra, trong đó khoảng 5 triệu ca dẫn đến tử vong và 5 triệu ca để lại di chứng nặng nề như liệt, mất khả năng nói hoặc suy giảm nhận thức nghiêm trọng.

Tại Việt Nam, tình hình còn đáng lo ngại hơn. Số liệu thống kê cho thấy hàng năm có khoảng 200.000 ca đột quỵ mới, và hơn 50% số bệnh nhân này tử vong hoặc bị tàn phế vĩnh viễn. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh, mà còn tạo áp lực lớn lên gia đình và hệ thống y tế.

Vai trò của sơ cứu trong “thời gian vàng”

Khi đột quỵ xảy ra, mỗi phút trôi qua đều quyết định sự sống còn của bệnh nhân. Trong trường hợp đột quỵ thiếu máu cục bộ (chiếm 85% số ca), sơ cứu đúng cách có thể giúp ngăn tổn thương não lan rộng bằng cách khôi phục lưu thông máu.

Đối với đột quỵ xuất huyết, việc giữ bình tĩnh và thực hiện sơ cứu phù hợp giúp giảm nguy cơ xuất huyết thêm và bảo vệ vùng não còn lại.

Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA) nhấn mạnh rằng cấp cứu trong vòng 4,5 – 6 giờ đầu (được gọi là “thời gian vàng”) làm tăng khả năng thành công của các liệu pháp như thuốc tiêu sợi huyết hoặc phẫu thuật tái thông mạch máu.Vì vậy, sơ cứu không chỉ là cứu sống mà còn là bảo toàn chất lượng cuộc sống sau này.

Dấu hiệu nhận biết đột quỵ cần lưu ý để sơ cứu nhanh chóng.

Nhận biết nhanh các dấu hiệu đột quỵ giúp tăng cơ hội cứu sống bệnh nhân. Quy tắc F.A.S.T., được các chuyên gia y tế khuyến nghị, là phương pháp đơn giản nhưng hiệu quả:

·         F – Face (Mặt): Một bên mặt xệ xuống hoặc không cử động được khi cười.

·         A – Arm (Tay): Tay hoặc chân một bên yếu, không thể nâng lên.

·         S – Speech (Nói): Khó phát âm, nói lắp, hoặc không hiểu người khác.

·         T – Time (Thời gian): Hành động ngay lập tức, gọi cấp cứu.

Ngoài ra, bệnh nhân có thể có các triệu chứng khác như chóng mặt, đau đầu dữ dội, mất ý thức hoặc mất thị lực tạm thời. Đây là những cảnh báo quan trọng, không nên bỏ qua.

Ví dụ thực tế: Một bệnh nhân nam 55 tuổi tại TP.HCM đã được cứu sống nhờ gia đình nhận biết nhanh dấu hiệu mặt xệ và tay yếu, kịp thời đưa đến bệnh viện trong vòng 3 giờ đầu. Đây là minh chứng rõ ràng cho vai trò của nhận biết sớm.

Hướng dẫn cách sơ cứu đột quỵ tại nhà – Quy trình từng bước

Bước 1: Gọi cấp cứu ngay lập tức

Số cấp cứu 115 luôn là ưu tiên đầu tiên. Khi gọi, cung cấp thông tin chi tiết:

·         Địa điểm cụ thể của bạn.

·         Tình trạng bệnh nhân (triệu chứng, thời gian khởi phát).

·         Bất kỳ tiền sử bệnh lý nào của bệnh nhân (nếu biết).

Bước 2: Đặt bệnh nhân vào tư thế an toàn

·         Đặt bệnh nhân nằm nghiêng về một bên, đầu hơi nâng cao 30 độ. Điều này giúp giảm nguy cơ sặc khi nôn và cải thiện tuần hoàn máu lên não.

·         Giữ không gian xung quanh yên tĩnh, hạn chế gây hoảng loạn.

Bước 3: Kiểm tra và đảm bảo đường thở

·         Quan sát xem bệnh nhân có dấu hiệu khó thở hoặc bị tắc nghẽn đường thở do đờm hay vật cản.

·         Nếu phát hiện vật cản, nhẹ nhàng loại bỏ bằng cách xoay đầu bệnh nhân sang bên

Bước 4: Giữ ấm cho bệnh nhân

·         Dùng khăn hoặc áo khoác để giữ ấm cơ thể, đặc biệt nếu bệnh nhân ở trong môi trường lạnh. Tránh để bệnh nhân bị hạ thân nhiệt

Bước 5: Ghi nhớ và ghi lại thời gian khởi phát triệu chứng

·         Thời gian khởi phát triệu chứng rất quan trọng, giúp bác sĩ quyết định các liệu pháp điều trị như dùng thuốc tiêu sợi huyết hoặc phẫu thuật nội mạch.

Các điều tuyệt đối không nên làm khi sơ cứu đột quỵ

·         Không cho bệnh nhân ăn uống bất kỳ thứ gì để tránh nguy cơ sặc.

·         Không tự ý dùng thuốc hoặc áp dụng các phương pháp dân gian không được kiểm chứng như chích máu.

·         Không di chuyển bệnh nhân trừ khi cần thiết (ví dụ: nguy cơ cháy nổ)

Lời khuyên từ bác sĩ chuyên khoa về sơ cứu đột quỵ

Theo ThS.BS.CK1 Nguyễn Hữu Tín, chuyên gia tim mạch tại Phòng khám Đức Tín – BS Tín 115, sơ cứu đúng cách không chỉ là cứu sống bệnh nhân mà còn quyết định chất lượng cuộc sống sau này. Bác sĩ Tín nhấn mạnh rằng, mỗi gia đình, đặc biệt là những nhà có người mắc tang huyết áp, tiểu đường tham gia các khóa huấn luyện sơ cứu cơ bản để sẵn sàng ứng phó.

Các biện pháp phòng ngừa đột quỵ

·         Duy trì lối sống lành mạnh: Hạn chế muối, tăng cường thực phẩm giàu omega 3 như cá hồi, rau xanh. Tránh xa thuốc lá và hạn chế bia rượu.

·         Kiểm soát yếu tố nguy cơ: Điều trị hiệu quả các bệnh lý nền như tăng huyết áp, tiểu đường, và rối loạn lipic máu. Thăm khám định kỳ: Định kỳ tầm soát sức khỏe tại các cơ sở y tế uy tín như Phòng khám Đức Tín – BS Tín 115 để phát hiện sớm các nguy cơ.

Việc sơ cứu đúng cách và kịp thời là yếu tố sống còn trong việc cứu sống bệnh nhân đột quỵ. Hãy nhớ rằng, mỗi phút đều quý giá. Nếu cần hỗ trợ chuyên môn, bạn có thể tham khảo Phòng khám Đức Tín – BS Tín 115 tại Quận 8, nơi tập trung đội ngũ bác sĩ tim mạch giỏi với nhiều năm kinh nghiệm.