CÚM GIA CẦM A(H5N1) - CAMPUCHIA

Tóm tắt tình hình

Từ ngày 1 tháng 1 đến ngày 1 tháng 7 năm 2025, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã được Cơ quan Đầu mối Quốc gia (NFP) về Quy định Y tế Quốc tế (IHR) của Campuchia thông báo về 11 trường hợp nhiễm virus cúm gia cầm A(H5N1) ở người được xác nhận bằng xét nghiệm. Bảy trong số 11 trường hợp này được báo cáo vào tháng 6, một mức tăng hàng tháng bất thường. Cúm gia cầm A(H5N1) được phát hiện lần đầu tiên tại Campuchia vào tháng 12 năm 2003, ban đầu ảnh hưởng đến các loài chim hoang dã. Kể từ đó, 83 trường hợp nhiễm cúm A(H5N1) ở người, bao gồm 49 trường hợp tử vong (tỷ lệ tử vong là 59%), đã được báo cáo tại quốc gia này. Trong khi vi-rút tiếp tục lưu hành ở các loài gia cầm, không có trường hợp nào ở người được báo cáo trong giai đoạn từ năm 2014 đến năm 2022, sau đó, vi-rút tái xuất hiện ở người vào tháng 2 năm 2023. Kể từ khi các ca nhiễm A(H5N1) ở người tái xuất hiện ở Campuchia vào năm 2023, tổng cộng có 27 trường hợp được báo cáo (sáu trường hợp vào năm 2023, 10 trường hợp vào năm 2024 và 11 trường hợp cho đến nay vào năm 2025), trong đó có 12 trường hợp tử vong (tỷ lệ tử vong là 44%). Mười bảy trường hợp xảy ra ở trẻ em dưới 18 tuổi. Cúm gia cầm A(H5N1) đang lưu hành ở các loài chim hoang dã, gia cầm và một số loài động vật có vú trên khắp thế giới, và đôi khi có thể xảy ra các ca nhiễm ở người sau khi tiếp xúc với động vật bị nhiễm bệnh hoặc môi trường bị ô nhiễm. Trong các trường hợp được phát hiện ở Campuchia, người ta đã báo cáo về việc tiếp xúc với gia cầm bị bệnh, thường là gia cầm được nuôi ở sân sau. Theo Quy định Y tế Quốc tế, nhiễm trùng ở người do phân nhóm virus cúm A mới là một sự kiện có khả năng gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe cộng đồng và phải được thông báo cho WHO. Dựa trên thông tin hiện có, WHO đánh giá rủi ro hiện tại đối với dân số nói chung do loại virus này gây ra là thấp. Đối với những người tiếp xúc với virus do nghề nghiệp, chẳng hạn như công nhân nông trại, rủi ro là từ thấp đến trung bình, tùy thuộc vào các biện pháp hiện hành. WHO thường xuyên đánh giá lại rủi ro này để tính đến thông tin mới.

Biểu đồ 1: Đường cong biểu đồ các trường hợp cúm gia cầm A (H5N1) được báo cáo tại Campuchia theo năm từ năm 2003 đến ngày 1 tháng 7 năm 2025

Hình 2: Phân bố địa lý các trường hợp cúm gia cầm A (H5N1) được báo cáo tại Campuchia từ ngày 1 tháng 1 đến ngày 1 tháng 7 năm 2025.

Dịch tễ học

Virus cúm động vật thường lưu hành trong quần thể động vật, nhưng một số có khả năng lây nhiễm sang người. Nhiễm trùng ở người chủ yếu xảy ra thông qua tiếp xúc trực tiếp với động vật bị nhiễm bệnh hoặc tiếp xúc với môi trường bị ô nhiễm. Dựa trên loài vật chủ ban đầu, virus cúm A có thể được phân loại thành cúm gia cầm, cúm lợn và các phân nhóm cúm khác có nguồn gốc từ động vật.

Nhiễm virus cúm gia cầm ở người có thể dẫn đến nhiều loại bệnh, từ các triệu chứng nhẹ ở đường hô hấp trên đến các tình trạng nghiêm trọng, đe dọa tính mạng. Các biểu hiện lâm sàng bao gồm viêm kết mạc, các triệu chứng hô hấp, tiêu hóa, viêm não và bệnh não (tổn thương não). Trong một số trường hợp, nhiễm virus A(H5N1) không triệu chứng đã được báo cáo ở những người đã tiếp xúc với động vật và môi trường bị nhiễm bệnh.

Chẩn đoán xác định nhiễm cúm gia cầm ở người cần được xác nhận bằng xét nghiệm. WHO thường xuyên cập nhật hướng dẫn kỹ thuật về phát hiện cúm động vật, sử dụng các phương pháp chẩn đoán phân tử như RT-PCR. Bằng chứng lâm sàng cho thấy một số thuốc kháng vi-rút, đặc biệt là thuốc ức chế neuraminidase (ví dụ: oseltamivir, zanamivir), đã được chứng minh là rút ngắn thời gian nhân lên của vi-rút và cải thiện kết quả điều trị cho bệnh nhân trong một số trường hợp. Thuốc kháng vi-rút này nên được sử dụng trong vòng 48 giờ sau khi xuất hiện triệu chứng.

Từ năm 2003 đến ngày 1 tháng 7 năm 2025, 986 trường hợp nhiễm cúm gia cầm A(H5N1) ở người, bao gồm 473 trường hợp tử vong (tỷ lệ tử vong theo CFR là 48%), đã được báo cáo cho WHO từ 25 quốc gia. Hầu hết các trường hợp này đều liên quan đến việc tiếp xúc gần với gia cầm sống hoặc chết bị nhiễm bệnh, hoặc môi trường bị ô nhiễm. Từ năm 2003 đến nay, 83 trường hợp nhiễm cúm A(H5N1) ở người, bao gồm 49 trường hợp tử vong (tỷ lệ tử vong theo CFR là 59%), đã được báo cáo tại Campuchia.

Khuyến cáo của WHO

Dựa trên thông tin hiện có, sự kiện này không làm thay đổi các khuyến nghị của WHO về các biện pháp y tế công cộng và giám sát cúm.

Do mức độ và tần suất cúm gia cầm ở gia cầm, chim hoang dã và một số loài động vật có vú hoang dã và thuần hóa đã được ghi nhận, người dân nên tránh tiếp xúc với bất kỳ động vật bị bệnh hoặc chết nào. Người dân nên tránh tiếp xúc với các môi trường có nguy cơ cao, chẳng hạn như chợ/trang trại động vật sống và gia cầm sống hoặc các bề mặt có thể bị ô nhiễm bởi phân gia cầm. Người dân nên báo cáo về chim và động vật có vú chết hoặc yêu cầu xử lý chúng bằng cách liên hệ với các cơ quan quản lý động vật hoang dã hoặc thú y địa phương. Trứng, thịt gia cầm và các sản phẩm gia cầm khác nên được nấu chín và xử lý đúng cách trong quá trình chế biến thực phẩm. Tránh tiếp xúc với gia cầm bị bệnh hoặc chết, bao gồm giết mổ, làm thịt và chế biến gia cầm để tiêu thụ. Ngoài ra, nên duy trì vệ sinh tay tốt bằng cách thường xuyên rửa tay bằng xà phòng hoặc sử dụng nước rửa tay khô có cồn.

Bất kỳ ai tiếp xúc với động vật có khả năng bị nhiễm bệnh hoặc môi trường bị ô nhiễm và cảm thấy không khỏe nên nhanh chóng tìm kiếm sự chăm sóc sức khỏe và thông báo cho nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của họ về khả năng tiếp xúc của họ.

WHO không khuyến nghị sàng lọc đặc biệt cho du khách tại các điểm nhập cảnh hoặc các hạn chế khác do tình hình hiện tại của vi-rút cúm ở giao diện giữa người và động vật.

Trong trường hợp nhiễm trùng ở người được xác nhận hoặc nghi ngờ do vi-rút cúm A mới có khả năng gây đại dịch, bao gồm vi-rút cúm gia cầm, cần tiến hành điều tra dịch tễ học kỹ lưỡng về tiền sử tiếp xúc với động vật, di chuyển và truy vết tiếp xúc ngay cả khi đang chờ kết quả xét nghiệm xác nhận. Điều tra dịch tễ học cũng nên bao gồm việc xác định sớm các sự kiện bất thường có thể báo hiệu sự lây truyền từ người sang người của vi-rút mới. Các mẫu lâm sàng thu thập từ các trường hợp được xác nhận hoặc nghi ngờ nên được xét nghiệm và gửi đến trung tâm cộng tác của WHO (WHOCC) để xác định thêm đặc tính. Các mẫu bổ sung nên được thu thập từ động vật, môi trường hoặc bất kỳ loại thực phẩm nào bị nghi ngờ là nguồn lây nhiễm.

Các Quốc gia Thành viên của Quy định Y tế Quốc tế (2005) được yêu cầu phải thông báo ngay cho WHO về bất kỳ trường hợp nhiễm trùng ở người gần đây nào được xác nhận bằng xét nghiệm do một phân nhóm vi-rút cúm mới gây ra. Thông báo này không yêu cầu bằng chứng về bệnh tật. WHO đã cập nhật định nghĩa về trường hợp nhiễm cúm A(H5) được xác nhận trên trang web của WHO.

Nguồn: https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2025-DON575
    Người viết: Phạm Thị Thảo