WHO TIẾT LỘ NHỮNG NGUYÊN NHÂN HÀNG ĐẦU GÂY TỬ VONG VÀ TÀN TẬT

TRÊN TOÀN THẾ GIỚI: 2000-2019

        Theo Ước tính sức khỏe toàn cầu năm 2019 của WHO, các bệnh không lây nhiễm hiện chiếm 7 trong số 10 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu thế giới tăng hơn so với năm 2000.

      Các số liệu ước tính cho thấy xu hướng trong 2 thập kỷ qua về tỷ lệ tử vong và bệnh tật  và đã nêu bật cần tập trung vào việc phòng ngừa và điều trị các bệnh tim mạch, ung thư, đái tháo đường và các bệnh hô hấp mãn tính.

        Bệnh tim vẫn là nguyên nhân gây tử vong số 1; bệnh đái tháo đường và chứng suy giảm trí nhớ nhớ lọt vào top 10. Bệnh tim vẫn là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên toàn cầu trong 20 năm qua. Số ca tử vong do bệnh tim đã tăng hơn 2 triệu kể từ năm 2000, lên gần 9 triệu vào năm 2019. Bệnh tim hiện chiếm 16% tổng số ca tử vong do mọi nguyên nhân. Hơn một nửa trong số 2 triệu ca tử vong tăng lên là ở khu vực Tây Thái Bình Dương của WHO. Ngược lại, khu vực châu Âu đã có ​​sự suy giảm tương đối về bệnh tim, với số ca tử vong giảm 15%.  Bệnh Alzheimer và các dạng sa sút trí tuệ khác hiện nằm trong số 10 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên toàn thế giới, đứng thứ 3 ở cả châu Mỹ và châu Âu vào năm 2019. Trên toàn cầu, 65% số ca tử vong do bệnh Alzheimer và các dạng sa sút trí tuệ khác là phụ nữ.

        Số ca tử vong do bệnh đái tháo đường tăng 70% trên toàn cầu từ năm 2000 đến năm 2019, trong đó nam giới tăng 80%. Ở Đông Địa Trung Hải, số ca tử vong do bệnh đái tháo đường đã tăng gấp đôi và là mức tăng phần trăm lớn nhất trong tất cả các khu vực của WHO.

       Năm 2019, viêm phổi và các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp dưới khác là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ tư. Tỷ lệ tử vong do nhiễm trùng có sự suy giảm, điều này phù hợp với sự suy giảm chung trên toàn cầu về tỷ lệ tử vong do các bệnh truyền nhiễm. Ví dụ, HIV/AIDS đã giảm từ nguyên nhân gây tử vong đứng thứ 8 vào năm 2000 xuống thứ 19 vào năm 2019, phản ánh sự thành công của các nỗ lực ngăn ngừa nhiễm trùng, xét nghiệm vi-rút và điều trị căn bệnh này trong hai thập kỷ qua. Mặc dù vẫn là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ tư ở Châu Phi, nhưng số ca tử vong đã giảm hơn một nửa, giảm từ hơn 1 triệu vào năm 2000 xuống còn 435.000 vào năm 2019 tại Châu Phi.

       Bệnh lao cũng không còn nằm trong top 10 toàn cầu nữa, tụt từ vị trí thứ 7 năm 2000 xuống thứ 13 năm 2019, với tỷ lệ tử vong toàn cầu giảm 30%. Tuy nhiên, bệnh này vẫn nằm trong top 10 nguyên nhân gây tử vong ở khu vực Châu Phi và Đông Nam Á, nơi đây lần lượt là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ 8 và thứ 5. Châu Phi chứng kiến ​​tỷ lệ tử vong do bệnh lao tăng sau năm 2000, mặc dù tỷ lệ này đã bắt đầu giảm trong vài năm trở lại đây.  

       Các ước tính này tiếp tục khẳng định xu hướng ngày càng tăng về tuổi thọ: vào năm 2019, con người sống lâu hơn 6 năm so với năm 2000, với tuổi thọ trung bình toàn cầu là hơn 73 năm vào năm 2019 so với gần 67 năm vào năm 2000. Nhưng trung bình, chỉ có 5 năm trong số những năm tăng thêm đó là sống khỏe mạnh.

         Tình trạng khuyết tật đang gia tăng do bệnh tim, đái tháo đường, đột quỵ, ung thư phổi và bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính. Chấn thương là một nguyên nhân chính khác gây ra tình trạng khuyết tật và tử vong: đã có sự gia tăng đáng kể về thương tích do tai nạn giao thông đường bộ ở khu vực Châu Phi kể từ năm 2000, với mức tăng gần 50% về cả tử vong và số năm sống khỏe mạnh bị mất. Mức tăng tương tự nhưng nhỏ hơn một chút (khoảng 40%) cũng được quan sát thấy ở khu vực Đông Địa Trung Hải. Trên toàn cầu, 75% số ca tử vong do tai nạn giao thông đường bộ là nam giới. Ở Châu Mỹ, việc sử dụng ma túy đã nổi lên như một tác nhân đáng kể gây ra cả tình trạng khuyết tật và tử vong. Có sự gia tăng gần gấp ba lần về số ca tử vong do rối loạn sử dụng ma túy ở Châu Mỹ trong khoảng thời gian từ năm 2000 đến năm 2019.

TLTK: WHO. (2020). Who reveals leading causes of death and disability worldwide: 2000-2019.

Người viết: Nguyễn Thị Hồng Hạnh