Vấn đề kháng thuốc kháng sinh đang nổi lên như một trong những thách thức lớn nhất của y học hiện đại. Khi các loại vi khuẩn biến đổi không ngừng để thích nghi với cơ thể, chúng có thể đột biến gen, phân hủy hoặc tạo ra những thay đổi trong cấu trúc để làm mất tác dụng của thuốc. Vấn đề này có thể làm tăng thời gian nằm viện, chi phí điều trị và tăng nguy cơ mắc phải các biến chứng nặng dẫn đén tử vong. Báo cáo mới đây từ WHO cho thấy một thực tế đáng lo ngại: một trong sáu ca nhiễm khuẩn trên thế giới ngày nay không đáp ứng với các liệu pháp kháng sinh thông thường. 

Theo dữ liệu của WHO từ 104 quốc gia, bao gồm hơn 23 triệu ca nhiễm trong năm 2023, tình trạng kháng thuốc đã tăng lên trong khoảng  40% các cặp "vi khuẩn gây bệnh – kháng sinh điều trị so với năm 2018.

Nguyên nhân của vấn đề rất đa dạng, song phần lớn bắt nguồn từ hành vi của con người:

·        Dừng sử dụng thuốc kháng sinh khi chưa hết liệu trình.

·        Dùng kháng sinh để điều trị các bệnh do virus (như cảm cúm).

·        Kê đơn hoặc sử dụng kháng sinh mạnh khi không thật sự cần thiết.

Ở nhiều quốc gia đang phát triển, việc thiếu quy định chặt chẽ, hạn chế về chẩn đoán vi sinh và khả năng tiếp cận dịch vụ y tế càng làm tình trạng này trở nên trầm trọng hơn.

Tình trạng kháng thuốc không đồng đều giữa các khu vực. Theo WHO tỷ lệ cao nhất ghi nhận tại Đông Nam Á và vùng Đông Địa Trung Hải, cứ 3 ca nhiễm khuẩn, có 1 ca kháng thuốc. Riêng tại khu vực châu Phi tỷ lệ này là 1 trên 5 ca nhiễm khuẩn. Cũng trong báo cáo mới nhất WHO nhấn mạnh về loại vi khuẩn có khả năng kháng thuốc tăng nhanh đột biến, đó là vi khuẩn Gram âm. Đặc biệt, vi khuẩn Gram âm — như Klebsiella pneumoniae, E. coli, Acinetobacter — đang trở thành “kẻ thống trị” trong các ca nhiễm trùng bệnh viện do khả năng kháng rất cao. Trong một số vùng, tỉ lệ kháng với các loại kháng sinh thiết yếu đã vượt trên 70%. WHO cảnh báo rằng hiện hơn 40% số ca nhiễm E. coli và 55% số ca nhiễm K. pneumoniae trên toàn cầu đã kháng lại cephalosporin thế hệ thứ ba - phương pháp điều trị hàng đầu cho những ca bệnh này.

Để giải quyết vấn đề này, WHO và các cơ quan y tế đề xuất một số phương án như kêu gọi các quốc gia giảm phụ thuộc vào các kháng sinh mạnh trong danh sách “Watch” của WHO, và đảm bảo rằng 70% lượng sử dụng kháng sinh toàn cầu là từ các loại “Access” (thuốc tuyến đầu) vào năm 2030. Chúng ta cần củng cố hệ thống y tế: cải thiện năng lực đánh giá tình hình kháng thuốc kháng sinh AMR ở các quốc gia, đầu tư phòng xét nghiệm vi sinh, mở rộng tiếp cận thuốc thay thế và công nghệ chẩn đoán nhanh. Bên cạnh đó,cần thúc đẩy nghiên cứu và đổi mới: phát triển các loại kháng sinh thế hệ mới, xét nghiệm phân tử nhanh tại điểm chăm sóc (point-of-care), các phương pháp điều trị thay thế như kháng thể, vi khuẩn đối kháng, liệu pháp vi khuẩn vi sinh (phage therapy), và các liệu pháp hỗ trợ miễn dịch. Đồng thời giáo dục cộng đồng và bác sĩ: nâng cao nhận thức về sử dụng kháng sinh hợp lý, tuân thủ đơn thuốc, tránh kê đơn kháng sinh khi không cần thiết.

Link bài gốc: https://www.euronews.com/health/2025/10/13/one-in-six-bacterial-infections-is-now-resistant-to-standard-drugs-who-warns

                                                                                                                                                                                                                                                                                                          Người dịch: Phạm Thị Huệ