Nghiên cứu khoa học

VÀI TRÒ THỐNG KÊ TRONG Y HỌC06/10/2017

 

            Thống kê đã là một phần cơ bản của ngành điều dưỡng kể từ thời của Florence Nightingale, nhà thống kê điều dưỡng đầu tiên được biết đến và là người sáng lập của ngành điều dưỡng chuyên nghiệp. Không có ví dụ nào mạnh mẽ hơn về giá trị sử dụng số liệu thống kê y tế để hiểu và cải thiện tình trạng sức khoẻ tồn tại hơn là Florence Nightingale. Trong Chiến tranh Crimea, Nightingale đã sử dụng các số liệu thống kê để chỉ ra rằng các điều kiện vệ sinh được cải thiện đã dẫn đến giảm tử vong trong quân đội, và bà đã vận động thúc đẩy để chuẩn hóa việc thu thập dữ liệu y tế trong quân đội và các bệnh viện dân sự, ngay cả khi thống kê cho thấy bệnh viện của bà có tỷ lệ tử vong tồi tệ nhất. Đối với bà, việc sử dụng thống kê y tế là một công cụ chính để cải thiện sức khoẻ và ảnh hưởng đến dư luận.

Vậy thống kê là gì?

 Thống kê chính là khoa học về việc thu thập, phân tích và lí giải số liệu.

Thực tế nếu được hỏi thì thường những sinh viên y dược lại rât ghét môn học thống kê.  Các nhà nghiên cứu chỉ có thể tự an ủi rằng “ ừ thì sinh viên nó ghét, còn ít nhất những người thầy của chúng lại sẽ thích thống kê”. Vậy tại sao lại có sự phân tầng đó? Có lẻ đó chính là sự phân tầng của thực tế.  Nói một cách khách quan thì hầu như sinh viên những năm đầu chỉ tiếp xúc với các trường hợp đơn giản, chỉ cần kinh nghiệm có thể giải quyết được, những lúc này thống kê chưa cần thiết. Còn nếu ở những trường hợp phức tạp hơn thì thống kê lại mang ý nghĩa rất lớn, rất cần thiết.

Một số ví dụ nhỏ để làm minh chứng cho câu nói trên.

Khi còn nhỏ, đi ra đường các em được dạy rằng đèn đỏ dừng lại, đèn vàng đi chậm, đèn xanh được đi, và chạy xe nhanh hay đi vượt đèn đỏ sẽ dễ gây tai nạn, chẳng cần thống kê các em vẫn biết và chấp hành tốt.

Khi đi học, các em biết H2 sẽ nhẹ hơn không khí, vì thế khi bơm H2 vào bong bóng sẽ bay. Cũng chẳng cần thống kê.

Học đại học, các môn học mới bắt đầu làm quen với thống kê, nhưng số lượng còn ít và hạn chế, các em vẫn chưa thật sự thấy được ý nghĩa quan trọng của thống kê.

Các trường hợp thống kê cần thiết.

Trong cuộc sống, nếu bạn là một nhà thầu xây dựng, làm thế nào mà bạn cạnh tranh với các đối thủ để nhận được một công trình đem lại lợi nhuận. Bạn sẽ phải tính toán thế nào mà tiền vật liệu, công xây dựng…phải phù hơp để khi nhận sẽ đem lợi  nhuận theo dự định, và tính thế nào để khi đưa ra mức đấu giá cạnh tranh sẽ nhỏ nhất để giành được hợp đồng trước các đối thủ khác. Điều đó sẽ dựa vào ít kinh nghiệm nhưng phần lớn chính là thống kê.

Trong bệnh viện, khi bạn làm ở bộ phận cung cấp dược phẩm, dụng cụ y tế. Bạn phải tính số lượng nhập hàng như thế nào để không thiếu hụt khi sử dụng nhưng lại không bị dư thừa dẫn đến hết hạn hay ảnh hưởng chất lượng dược phẩm. Đó chính là thống kê.

Là bác sỹ, bạn phải tính đến tỷ lệ tử vong cho người bệnh, nếu chỉ dựa trên kinh nghiệm bản thân thì không thể khách quan. Ít nhất sẽ có một số vấn đề sau: bạn chỉ biết một số giới hạn của người bệnh, bạn không thể lường trước được các yếu tố gây tử vong như giao thông, bỏ trị…bạn lại không thể lường trước được hiệu quả điều trị bệnh theo phác đồ nếu bị ảnh hưởng bới tuổi tác, giới tính hay dinh dưỡng…nếu bạn không hiểu về thống kê.

Trong ngành điều dưỡng, việc sử dụng thống kê trực tiếp ảnh hưởng đến chăm sóc người bệnh và các nỗ lực vận động để thúc đẩy nghề nghiệp.Ví dụ để chăm sóc người bệnh được tốt bạn cần những thông tin cho hoạt động này là:

-          Phòng bệnh: Bệnh tật do nguyên nhân gì để phòng tái phát.

-          Chăm sóc: Người bệnh có những triệu chứng và dấu hiệu gì của bênh và chăm sóc triệu chứng đó như thế nòa là phù hợp.

-          Tư vấn: Một người bệnh bị một bệnh nào đó (như nhiễm HIV) sẽ có khả năng mắc phải những bệnh lí gì trong vài năm tới.

Những thông tin này phụ thuộc rất nhiều vào nhiều yếu tố và phần lớn những yếu tố này không tiên đoán được, thí dụ bệnh có thể gây ra bởi yếu tố môi trường, bởi tác nhân vi sinh vật (vi khuẩn, virus), các yếu tố người bệnh (di truyền, hành vi vệ sinh, các yếu tố xã hội). Tương tự

các triệu chứng, dấu hiệu bệnh tật, đáp ứng với điều trị, chăm sóc và diễn tiến tự nhiên của bệnh phụ thuộc vào nhiều biến số.

 Tại sao thống kê cho thông tin đúng đắn hơn kinh nghiệm

-          Thông tin từ nhiều người bệnh.

-          Có thông tin chính xác hơn và khách quan hơn.

-          Giảm thiểu sai lệch – ví dụ những người bệnh bỏ cuộc hay những yếu tố tình cảm

không ảnh hưởng đến kết luận.

-          Phương pháp phân tích giúp chúng ta rút ra ý nghĩa của các thông tin phức tạp

Điều dưỡng hôm nay rất cần một kiến ​​thức làm việc thống kê để ngành nghề ngày càng phát triển. Đó là lý do tại sao sinh viên ghi danh theo học chương trình Thạc sỹ về Điều dưỡng và Điều dưỡng của Học viện Điều dưỡng của New Orleans phải tham dự một khóa học về thống kê. Số lượng nghiên cứu lâm sàng được công bố mỗi năm tiếp tục phát triển cùng với hy vọng rằng điều dưỡng sẽ kết hợp các thực hành dựa trên bằng chứng tại các bệnh viện, phòng khám, nhà dưỡng lão, văn phòng bác sĩ, và các cơ sở khác.

Hãy tưởng tượng phản ứng của Nightingale vào ngày càng có nhiều dữ liệu về sức khoẻ. Chắc chắn sẽ rất vui và tự hào hơn nữa về ngành điều dưỡng.

Và thực tiễn điều dưỡng đang ngày càng dựa trên các bằng chứng thực nghiệm chứng minh các phương pháp hiệu quả nhất để chăm sóc người bệnh. Tuy nhiên, để thực hành dựa trên bằng chứng để trở nên thành công, Điều dưỡng phải có một sự hiểu biết cơ bản về thống kê để có thể đọc, hiểu và giải thích các tài liệu có liên quan. Trang bị các số liệu thống kê, điều dưỡng có thể xác định xem các phương pháp thường được sử dụng phải được sửa đổi dựa trên các nghiên cứu có liên quan hay không.

Thống kê cho phép các điều dưỡng ưu tiên điều trị và xác định xem người bệnh có cần chăm sóc tiếp theo hay chăm sóc y tế ngay. Các điều dưỡng có thể sử dụng số liệu thống kê để xác định các dấu hiệu và triệu chứng quan trọng để họ có thể đưa ra những quyết định sáng suốt để đáp ứng tốt hơn tình trạng sức khoẻ thay đổi của người bệnh. Ngay cả bảng dữ liệu sử dụng hoặc biểu đồ tần số để ghi lại thời gian của thuốc cho người bệnh là cách mà điều dưỡng có thể sử dụng số liệu thống kê.

Thống kê có thể hữu ích khi phân bổ các nguồn lực hạn chế hoặc thay đổi nghề nghiệp điều dưỡng dựa trên sự thật, thay vì dựa vào những lời cáo buộc cảm xúc.

Hiểu thống kê là một yêu cầu quan trọng để chuẩn bị cho các điều dưỡng viên, nhà nghiên cứu điều dưỡng trong tương lai và giáo viên giảng dạy trong các chương trình điều dưỡng. Mỗi điễu dưỡng- theo đuổi bằng cử nhân hoặc bằng cao đẳng về điều dưỡng - đều có khả năng đạt được kiến ​​thức về thống kê.

Từ đó, chúng ta đều tự nhận thấy thống kê có ý nghĩa rất lớn  trong y học nói chung và điều dưỡng nói riêng. Nó đáng được dạy, học và đam mê.

 

 

NGƯỜI VIẾT: GV. NGUYỄN THỊ THÚY

Tài liệu tham khảo:

1. PGS TS Đỗ Văn Dũng - “Thống kê và vai trò của thống kê trong y học”, 2009
2. Paul G Shekelle, MD, PhD – “Effect of Nurse-to-Patient Staffing Ratios on Patient Morbidity and Mortality”, 2013
3. The online Journal of issues in Nursing - “ Using Health Statistics: A Nightingale Legacy”